blije klanten
Succesvolle interactie met de ‘Roos van Leary’
Gedrag roept een bepaalde reactie op. Dit is wat psycholoog Timothy Leary ontdekte tijdens zijn onderzoek naar het gedrag van mensen. Reageer je aanvallend en geïrriteerd? Dan kun je dezelfde reactie terug verwachten. Heb je een open houding en help je je samenwerkingspartner? Dan zou wil hij/zij jou waarschijnlijk ook helpen. Leary vatte zijn onderzoekresultaten samen in een model genaamd ‘de Roos van Leary’, een schematische weergave van verschillende gedragsmogelijkheden en het effect daarvan op anderen (zie figuur 1).
Het model is vooral relevant op de werkvloer, daar ontstaan regelmatig discussies. Met de ene collega kun je goed samenwerken en de ander kun je niet uitstaan. Hoe ga je daar het beste mee om? Dit model kan je helpen om rekening te houden met het gedrag van je collega’s, zodat je een gepaste reactie kan geven.
Geschetste voorbeeldsituatie
Wellicht herken je jezelf in de volgende situatie: je bent in gesprek met een collega over iets wat jullie gaan organiseren. Het gesprek verloopt prettig. Jullie luisteren actief naar elkaar en staan open voor elkaars ideeën. Jij bent voorzitter van het event en neemt de leiding op je. Het plan van aanpak is daardoor snel opgesteld. Het belooft een mooi event te gaan worden.
Vervolgens komt er een andere collega binnen die het plan leest op de flip-over. Hij geeft direct zijn mening en bekritiseert het plan. Jij zegt: ‘wat weet jij er nou van? De laatste keer dat jij iets organiseerde ging er van alles mis’. Einde gesprek, beiden houden er een onprettig gevoel aan over.
Hoe werkt de Roos van Leary?
Figuur 1: de Roos van Leary
Hierboven staat de Roos van Leary afgebeeld. De horizontale as staat voor de relatie met anderen (tegenwerkend – samenwerkend). De verticale as staat voor de houding ten opzichte van anderen (dominant – volgend).
Bij de horizontale as zie je dat tegenwerkend gedrag, opstandig of aanvallend gedrag uitlokt. Hetzelfde geldt voor samenwerkend gedrag, als je een open houding hebt en begrip toont voor de ander, kun je dat gedrag ook terug verwachten. Dit noem je daarom ook wel symmetrisch gedrag.
Dit werkt anders bij de verticale as. Als je dominant gedrag vertoont, kun je volgend gedrag terug verwachten. Hier is dus een tegengesteld verband. Dit noem je ook wel complementair gedrag.
Deze verbanden zie je ook terug in het voorbeeld:
- In het eerste deel werk je samen met je collega. Je waardeert en respecteert elkaar. Omdat jij de voorzitter bent, neem je wat meer de leiding dan de ander en werk je resultaatgericht naar een plan van aanpak. Echter geef je wel je collega het gevoel dat zijn/haar input ertoe doet. Dat is voor iedereen prettig. Dit beschrijft een ideale situatie waarin jullie beiden effectief zijn. Dit is een voorbeeld van dominant – samenwerkend gedrag.
- In het tweede deel van het voorbeeld is dit anders. Je collega stelt geen vragen en lijkt niet echt geïnteresseerd te zijn. Hij/zij geeft enkel commentaar. Jij reageert primair op zijn/haar gedrag door persoonlijke kritiek terug te geven, waardoor jullie er beiden geen prettig gevoel aan over houden. Dit is het gevolg van dominant – tegenwerkend gedrag.
Welk effect treedt op als je in hetzelfde kwadrant zit?
Als jij en je samenwerkingspartner in hetzelfde kwadrant zitten, dan vertonen jullie hetzelfde gedrag:
Kwadrant boven/tegen
Beiden belanden in een ‘machtstrijd’. Je wilt de leiding nemen en denkt het zelf het beste te weten, de ander denkt dat ook, waardoor je elkaar gaat tegenwerken.
Kwadrant boven/samen
Je samenwerkingspartner en jij zijn allebei ambitieus en willen graag je eigen plan uitvoeren. Toch vullen jullie elkaar goed aan doordat jullie gedreven en betrokken zijn.
Kwadrant onder/samen
In dit kwadrant zal de samenwerking stroef verlopen. Geen van beiden neemt de ‘leidende rol’ op zich, waardoor intitiatief ontbreekt.
Kwadrant onder/tegen
Als je je beiden in dit kwadrant bevindt, heb je een kritische, maar opstandige houding. Deze samenwerking kan goed verlopen, omdat jullie met jullie kritische blik het beste in elkaar naar boven halen. Wel is het verstandig als iemand de ‘leidende rol’ op zich neemt en de ander de ‘volgende rol’, waardoor jullie makkelijker de knoop kunnen doorhakken.
De Roos van Leary is dus een handig model om rekening mee te houden op de werkvloer. Als je weet hoe je invloed kunt uitoefenen op je eigen gedrag en dat van een ander, kun je een betere werksfeer creëren. Hoe kan de Roos van Leary jou helpen om te zorgen voor een optimale samenwerking?
Ook interessant: